พระพุทธรูป ปางประทานพร 'ภปร' เมื่อแรกสร้าง

ในปี พ.ศ. 2508 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงเจริญพระชนมายุ 38 พรรษาเสมอสมเด็จพระราชบิดา ได้เสด็จฯ ทรงบำเพ็ญพระราชกุศล ณ พระอุโบสถ วัดบวรนิเวศวิหาร และในวโรกาสเดียวกัน ได้ทรงประกอบพระราชพิธีสำคัญอีก 3 ประการต่อเนื่องกันไป คือ พระราชพิธีหล่อพระพุทธรูปปางประทานพร มีพระปรมาภิไธย ภปร ประดับผ้าทิพย์  พระราชพิธีฉลองสมโภชพระเจดีย์ที่ทำการบูรณะใหม่แล้วเสร็จ และทรงพระสุหร่ายทรงเจิมแผ่นศิลาปฐมฤกษ์ที่จะผนึกเปลี่ยนผนังพระอุโบสถที่จะบูรณะปฏิสังขรณ์ต่อไป  เมื่อประมวลพระราชกรณียกิจที่ทรงบำเพ็ญในครั้งนี้ 4 อย่าง ระหว่างวันที่ 27 สิงหาคม ถึงวันที่ 29 สิงหาคม พ.ศ. 2508 จึงเรียกมหามงคลสมัยครั้งนี้ว่า จตุรงคมงคล

กล่าวถึงพระพุทธรูปปางประทานพร ที่ได้รับพระบรมราชานุญาตอัญเชิญพระประมาภิไธย ภปร ประดับผ้าทิพย์ ซึ่งวัดบวรนิเวศวิหารจัดสร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2508 นี้ นับเป็นการสร้างครั้งที่สอง ครั้งแรกสร้างในปี พ.ศ. 2506 โดยวัดเทวสังฆาราม จังหวัดกาญจนบุรี

สมเด็จพระญาณสังวรฯ เมื่อทรงเป็นสามเณร

วัดเทวสังฆาราม หรือเรียกกันมาแต่เดิมว่า วัดเหนือ เป็นวัดที่สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ทรงบรรพชาเป็นสามเณรเมื่อปี พ.ศ. 2469 และทรงอุปสมบทในปี พ.ศ. 2476

พระเทพมงคลรังษี 
(หลวงพ่อดี พุทฺธโชติ หรือ หลวงพ่อวัดเหนือ)

พระเทพมงคลรังษี (หลวงพ่อดี พุทฺธโชติ) ซึ่งเป็นพระอุปัชฌาย์ของสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราชองค์ปัจจุบัน  ขณะดำรงสมณศักดิ์ที่ "พระมงคลรังษีวิสุทธิ์" เจ้าอาวาสวัดเทวสังฆารามในขณะนั้น ได้ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตจัดสร้างพระพุทธรูปปางประทานพร และขออัญเชิญพระปรมาภิไธย ภปร ประดับเหนือผ้าทิพย์ที่ฐานของพระพุทธรูปด้วย เพื่อเป็นที่ระลึกและเพื่อให้ประชาชนได้มีไว้สักการะบูชา

พระพุทธรูปปางประทานพร

โรงพยาบาลศิริราชจัดสร้าง ปี พ.ศ. 2505

พระพุทธรูปที่ใช้เป็นต้นแบบในการสร้างพระพุทธรูปปางประทานพร ภปร ของวัดเทวสังฆาราม คือ พระพุทธรูปปางประทานพร ที่โรงพยาบาลศิริราชได้จัดสร้างขึ้นในคราวฉลองโรงพยาบาลมีอายุครบ 72 ปี ออกแบบโดยพระธรรมจินดาภรณ์ (ทองเจือ จินฺตากโร) วัดราชบพิธ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ เททองหล่อ ณ สนามโรงเรียนวัดบวรนิเวศ เมื่อวันที่ 3 สิงหาคม พ.ศ. 2505

พระพุทธรูปปางประทานพร ภปร

วัดเทวสังฆารามจัดสร้าง ปี พ.ศ. 2506

การจัดสร้างพระพุทธรูปปางประทานพร ภปร ของวัดเทวสังฆาราม สร้างตามแบบพระพุทธรูปปางประทานพรของโรงพยาบาลศิริราช แต่ได้แก้ไขแบบเล็กน้อย คือ แก้พระหัตถ์ขวาที่พาดลงให้นิ้วพระหัตถ์กระดิกมากขึ้น และเพิ่มผ้าทิพย์ประดับพระปรมาภิไธย ภปร โดยพระบรมราชานุญาตเป็นครั้งแรก

ครั้นวันที่ 26 ตุลาคม พ.ศ. 2506 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ พร้อมด้วยสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอและสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เสด็จฯ ทรงบำเพ็ญพระราชกุศลถวายผ้าพระกฐินต้น ณ พระอุโบสถ วัดเทวสังฆาราม เสร็จแล้ว เวลา 17:15 น. เสด็จฯ เข้าในพิธีมณฑล บริเวณลานหน้าพระอุโบสถหลังเก่า ทรงบรรจุทองคำ นาก เงิน ลงในเบ้าหล่อพระพุทธรูป

พระพุทธรูปปางประทานพร ภปร ที่วัดเทวสังฆารามสร้างขึ้นในครั้งนั้น เป็นที่ชื่นชอบของประชาชนเป็นอย่างมาก กาลต่อมา สมเด็จพระราชชนนี (พระราชอิสริยยศในขณะนั้นของสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี) ทรงนำพระพุทธรูปปางประทานพร ภปร ไปพระราชทานแก่หน่วยทหารตำรวจ หน่วยราชการในภาคต่าง ๆ และถวาย ณ ปูชนียสถานสำคัญหลายแห่ง เป็นที่ชื่นชมยินดีทั่วไป จึงทรงพระราชทานพระราชดำริว่า น่าจะได้มีการสร้างพระพุทธรูปปางประทานพร ภปร ขึ้นอีกที่วัดบวรนิเวศวิหาร

กรรมการสร้างพระพุทธรูปปางประทานพร ภปร
ที่มาร่วมในการพระราชพิธีพุทธาภิเษก ณ พระอุโบสถ วัดบวรนิเวศวิหาร

เมื่อวัดบวรนิเวศวิหารได้รับพระราชทานพระราชดำริ จึงได้ดำเนินการจัดสร้างพระพุทธรูปปางประทานพร ภปร นับเป็นการจัดสร้างขึ้นโดยพระบรมราชานุญาตเป็นครั้งที่สอง มี ฯพณฯ จอมพลถนอม กิตติขจร นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น เป็นประธานกรรมการ พระพุทธรูปที่จัดสร้างขึ้นมีสามขนาดคือ ขนาดหน้าตัก 9 นิ้วรมดำ ขนาดหน้าตัก 5 นิ้วรมดำ และพระกริ่งสัมฤทธิ์ ภปร ให้ประชาชนบูชา องค์ละ 1,600 บาท 500 บาท และ 50 บาทตามลำดับ

พระพุทธรูปปางประทานพร ภปร

วัดบวรนิเวศวิหารจัดสร้าง ปี พ.ศ. 2508

พระกริ่งสัมฤทธิ์ ภปร

วัดบวรนิเวศวิหารจัดสร้าง ปี พ.ศ. 2508 

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ช่างศิลป์ กรมศิลปากร ปั้นหุ่นขึ้นใหม่ และได้พระราชทานพระราชวินิจฉัยส่วนพระพุทธลักษณะทั้งปวง จึงกล่าวได้ว่า ได้พระราชทานแบบพระพุทธรูปแห่งรัชกาลปัจจุบัน เป็นแบบพุทธศิลป์แห่งสมัยรัตนโกสินทร์โดยแท้ ทั้งได้พระราชทานภาษิตสำหรับจารึกที่ฐานเป็นสัญญลักษณ์ของชาติด้วยว่า

"ทยฺยชาติยา สามคฺคิยํ สติสญฺชานเนน โภชิสิยํ รกฺขนฺติ"

แปลความว่า

"คนชาติไทยจะรักษาความเป็นไทยอยู่ได้ด้วยมีสติสำนึกอยู่ในความสามัคคี"

ส่วนฐานด้านหลังมีจารึกว่า "เสด็จพระราชดำเนินในพิธีหล่อ ณ วัดบวรนิเวศวิหาร เมื่อวันที่ ๒๙ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๐๘"

 พระพุทธรูปปางประทานพร ภปร วัดเทวสังฆาราม สร้างเสริม/ย้อนยุค

 พระพุทธรูปปางประทานพร ภปร วัดบวรนิเวศวิหาร สร้างเสริม/ย้อนยุค

ปัจจุบัน พระพุทธรูปปางประทานพร ภปร รุ่นแรก ราคาไปไกลมากแล้ว  กาลต่อมา ได้มีการจัดสร้างพระพุทธรูปปางประทานพรเพิ่มเติมตามพุทธศิลป์เดิมเป็นระยะ ๆ ทั้งที่วัดเทวสังฆารามและวัดบวรนิเวศวิหาร เรียกขานกันว่า รุ่นสร้างเสริม หรือรุ่นย้อนยุค

อ้างอิง        ตำนานวัดบวรนิเวศวิหาร

ขอขอบคุณ  ท่านเจ้าของภาพถ่ายในอินเทอร์เน็ตทุกท่าน ที่เอื้อเฟื้อภาพประกอบเป็นวิทยาทาน